Óþarfi að vera lítill í sér

Í fjölda greina öllum stærri og smærri fjölmiðlum landsins hefur hinn iðni og ástríðufulli ESB-andstæðingur Hjörtur J. Guðmundsson reynt að sannfæra þjóðina um að Íslendingar hefðu minna en ekkert að segja í Evrópusambandinu. Rökin hans hafa verið þríþætt:

a) Á Evrópuþinginu sætu 6 íslenskir þingmenn af um 700. Það er lítið. Hlutfallslega værum við örlítið valdaminni en einn þingmaður á Alþingi.

b) Íslendingar fengju sæti við borðið í leiðtogaráði ESB, en myndu aldrei skipta neinu máli, því við erum svo fá.

c) Það væri Íslendingur í framkvæmdastjórn ESB, en hann myndi aðeins tala máli sambandsins, ekki Íslands.

Það er ágætt að rekja þessi atriði nánar.

Meint valdaleysi á Evrópuþinginu

Ef þátttaka Íslands í alþjóðlegu samstarfi ætti að byggjast á því að við hefðum verulegt vægi atkvæða, þá tækjum við aldrei þátt í neinu slíku samstarfi. Á allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna eru 193 fulltrúar. Vægi Íslands þar er 1/193 eða um 0,5%. Á Evrópuráðsþinginu eru Íslendingar með 3 fulltrúa af 306, eða um 1%. Ég hlakka til að lesa greinar sem hvetja til úrsagnar úr þessum stofnunum.

Á þingi Norðurlandaráðs hefur Ísland 7 þingmenn af 87, sem er um 8%. Það er vandfundið alþjóðlegt þing þar sem vægi okkar er meira. Auðvitað gætu þessi þing samþykkt ályktanir sem skaða hagsmuni Íslands – en einmitt þess vegna tökum við þátt, til að gæta þeirra.

Ekki verður deilt um að ákvarðanir Evrópuþingsins hafa nú þegar áhrif á Ísland. Það ætti því að vera óumdeilt að betra væri að hafa þingmenn þar, þótt ég skil vel að sumir telji önnur (neikvæð) atriði við aðild vega þyngra á móti.

Þá má nefna að með 6 þingmenn fengju Íslendingar einn þingmann á hverja 70.000 íbúa. Í Þýskalandi er einn þingmaður á hverja milljón. Íslenskir kjósendur yrðu því þeir áhrifamestu í ESB, hlutfallslega séð.

Meint valdaleysi í leiðtogaráðinu

Leiðtogaráðið er sú stofnun þar sem ríki gæta fyrst og fremst eigin hagsmuna. Það er valdamesta stofnun ESB. Til að tillaga nái fram að ganga þarf hún samþykki 55% ríkja sem saman mynda 65% íbúa sambandsins. Til viðbótar eru reglur sem koma í veg fyrir að t.d. þrjú stærstu ríkin geti stöðvað ákvarðanir sem önnur ríki styðja – sem eykur vægi minni ríkja.

Hjörtur leggur áherslu á 65% mannfjöldaskilyrðið, þar sem vægi Íslands er lítið. En þegar kemur að skilyrðinu um fjölda ríkja hefur Ísland sama vægi og Þýskaland. Reyndar hefur verið bent á að þessi regla veiti stærstu og smæstu ríkjunum hlutfallslega mest vægi – á kostnað meðalstórra ríkja. Með stærðfræðilegum aðferðum má sýna að íslenskir kjósendur yrðu þeir áhrifamestu í ESB, rétt eins og á Evrópuþinginu.

En stærðfræðilegir útreikningar segja ekki alla söguna. Flestar ákvarðanir í leiðtogaráðinu eru teknar með einróma samþykki. ESB er samband fullvalda þjóða og það myndi fljótt veikjast ef fastur meirihluti næði alltaf sínu fram gegn föstum minnihluta. Mikilvægast er að hafa aðkomu að umræðu og ákvörðunum snemma í ferlinu – sérstaklega þar sem ákvarðanir ESB hafa hvort sem er áhrif á okkur.

Meint valdaleysi í framkvæmdastjórn ESB

Þriðji og dramatískasti punkturinn hjá Hirti er sá að þótt Íslendingar fengju fulltrúa í framkvæmdastjórn ESB, skipti það engu máli – því honum væri beinlínis bannað að gæta hagsmuna Íslands. Það er vissulega rétt að framkvæmdastjórnin er eins konar ríkisstjórn fyrir sambandið í heild og að fulltrúar hennar eru talsmenn málaflokka, ekki ríkja.

En þá má spyrja: Í hvert skipti sem ríkisstjórn er mynduð hér á landi, velta menn fyrir sér hvort þar séu fulltrúar landsbyggðanna. Eru það óþarfa áhyggjur, þar sem ríkisstjórnin á hvort sem er að gæta hagsmuna alls landsins?

Einu sinni stóð til að fækka fulltrúum í framkvæmdastjórninni svo ekki öll ríki ættu þar fulltrúa. Minni ríki mótmæltu harðlega. Voru það óþarfa áhyggjur, fyrst fulltrúum er „bannað“ að gæta hagsmuna eigin ríkis?

Og loks: Er það tilviljun að Þýskaland – fjölmennasta ríki ESB – hafi átt framkvæmdastjóra tvö ár í röð? Hvers vegna sóttust þau eftir því, ef engu máli skiptir hverrar þjóðar sá er sem gegnir embættinu?

Svarið er einfaldlega að það sannarlega segir margt um vægi ríkja hvort fulltrúar þeirra veljast til áhrifa á alþjóðavettvangi. Framkvæmdastjórn ESB er valdamikil stofnun. Vegur Íslands verður meiri ef Íslendingar eiga þar fulltrúa.

Niðurlag

Það er auðvelt að reikna sig niður á þá niðurstöðu að öll þátttaka Íslands í alþjóðasamstarfi feli í sér áhættu. Við förum aldrei með ráðandi atkvæðavægi í neinu slíku samstarfi. Og ef Íslendingar veljast til trúnaðarstarfa á alþjóðavettvangi, þurfa þeir – eðli málsins samkvæmt – að vinna fyrir fleiri en Ísland eitt.

En það er engin ástæða til að vera lítill í sér. Ísland er rótgróið lýðræðisríki sem nýtur virðingar og hefur allar forsendur til að vera virkur þátttakandi í alþjóðasamstarfi – hvort sem það heitir Evrópusambandið eða eitthvað annað.